Pogledao sam DERVIŠ I SMRT Zdravka Velimirovića, ekranizaciju čuvenog romana Meše Selimovića koju je adaptirao Mihiz u saradnji sa rediteljem. ovaj film sam gledao i ranije i tada mi je delovao slabije, odnosno prepoznatljivi ciljevi koje je želeo da postigne, delovali su manje ispunjeno nego sada.
Na nivou načelnog koncepta, Velimirović je manje-više doneo dobre odluke. Problem je sama realizacija tog koncepta. Naime, ovo je film koji ekranizuje roman smešten u okolnosti dekadencije turske imperije i u sebi nosi dosta egzistencijalističkog tona, sa junacima koji govore između redova, koriste se citatima uz Kurana u međusobnoj komunikaciji i svaki postupak ima zaleđinu. Scenario koji su napisali Mihiz i Velimirović u priličnoj meri uspeva da eksternalizuje sve ono što su značajne tačke u romanu, odnosno pored samog sklopa događaja prenosi i solidan deo njegove kontemplativnosti. Međutim u scenatiju prosto ima ispuštenih detalja kao što je uvođenje voiceovera na početku koji osim showcaseovanja lepote Selimovićevog jezika ne nudi ništa drugo i ne javlja se kao device kasnije, a zatim i dosta neosmišljenih scena bez dijaloga u kojima se priča iskazuje kroz fizičku radnju.
Velimirović je mudro koncipirao DERVIŠA kao film sa dosta ćutanja, i tom atmosferom dvosmislenosti i potkazivanja koja je prepoznatljiva na našem podneblju. Međutim, njegova režija je suviše heavyhanded za tu vrstu suptilnosti. Ceo Velimirovićev postupak deluje prilično grubo i rudimentarno za 1974. godinu kada je film nastao, i tragovi dobre atmosfere i zamisli gube se u nekim dosta loše postavljenim situacijama. Selimovićev predložak naprosto zahteva rediteljsku preciznost koju on u toj fazi nije imao i u tom smislu možda bi danas neki reditelj sa preciznim rukopisom mogao da se lati ovakvog filma.
Što se glumaca tiče, Voja Mirić je ostvario ulogu karijere kao Nurudin Ahmed a pored njegove istakao bih i rolu Pavla Vujisića kao senilnog muftije koja ima izuzetnu ekspresivnost i doprinosi utisku potpunog truljenja imperije.
Ono što filmu daje jednu interesantnu ideološku dimenziju jeste činjenica da govori o društvu koje je u dekadenciji, mistiofikovanoj vlasti koju oni koji je se dočepaju tretiraju kao neku vrstu metafizičkog problema, i ispituju je kao neki zaseban entitet dostupan samo odabranima, i konačno sa senilnim muftijom koji je nesposoban za komunikaciju ali je u stvari glavni. U tom smislu DERVIŠ I SMRT izlazi u trenutku kada sama SFRJ počinje tako da izgleda u fazi prelaska iz Titove u Kardeljevu Jugoslaviju. Doduše i sam Selimović je imao jasnu ideju da aludira na savremenu vlast ali je roman svojim kvalitetom prevazišao te aktuelne ravni čitanja.
* * 1/2 / * * * *
Na nivou načelnog koncepta, Velimirović je manje-više doneo dobre odluke. Problem je sama realizacija tog koncepta. Naime, ovo je film koji ekranizuje roman smešten u okolnosti dekadencije turske imperije i u sebi nosi dosta egzistencijalističkog tona, sa junacima koji govore između redova, koriste se citatima uz Kurana u međusobnoj komunikaciji i svaki postupak ima zaleđinu. Scenario koji su napisali Mihiz i Velimirović u priličnoj meri uspeva da eksternalizuje sve ono što su značajne tačke u romanu, odnosno pored samog sklopa događaja prenosi i solidan deo njegove kontemplativnosti. Međutim u scenatiju prosto ima ispuštenih detalja kao što je uvođenje voiceovera na početku koji osim showcaseovanja lepote Selimovićevog jezika ne nudi ništa drugo i ne javlja se kao device kasnije, a zatim i dosta neosmišljenih scena bez dijaloga u kojima se priča iskazuje kroz fizičku radnju.
Velimirović je mudro koncipirao DERVIŠA kao film sa dosta ćutanja, i tom atmosferom dvosmislenosti i potkazivanja koja je prepoznatljiva na našem podneblju. Međutim, njegova režija je suviše heavyhanded za tu vrstu suptilnosti. Ceo Velimirovićev postupak deluje prilično grubo i rudimentarno za 1974. godinu kada je film nastao, i tragovi dobre atmosfere i zamisli gube se u nekim dosta loše postavljenim situacijama. Selimovićev predložak naprosto zahteva rediteljsku preciznost koju on u toj fazi nije imao i u tom smislu možda bi danas neki reditelj sa preciznim rukopisom mogao da se lati ovakvog filma.
Što se glumaca tiče, Voja Mirić je ostvario ulogu karijere kao Nurudin Ahmed a pored njegove istakao bih i rolu Pavla Vujisića kao senilnog muftije koja ima izuzetnu ekspresivnost i doprinosi utisku potpunog truljenja imperije.
Ono što filmu daje jednu interesantnu ideološku dimenziju jeste činjenica da govori o društvu koje je u dekadenciji, mistiofikovanoj vlasti koju oni koji je se dočepaju tretiraju kao neku vrstu metafizičkog problema, i ispituju je kao neki zaseban entitet dostupan samo odabranima, i konačno sa senilnim muftijom koji je nesposoban za komunikaciju ali je u stvari glavni. U tom smislu DERVIŠ I SMRT izlazi u trenutku kada sama SFRJ počinje tako da izgleda u fazi prelaska iz Titove u Kardeljevu Jugoslaviju. Doduše i sam Selimović je imao jasnu ideju da aludira na savremenu vlast ali je roman svojim kvalitetom prevazišao te aktuelne ravni čitanja.
* * 1/2 / * * * *
No comments:
Post a Comment