ZBORNICA

Hrvatski film je u poslednjih nekoliko sezona imao raznovrsne naslove smeštene u školski milje. Kretali su se u rasponu od društvenokritičkog i crnohumornog trilera o talačkoj krizi u osnovnoj školi „Dodatna nastava“ Ivana Gorana Viteza, do priče o katoličkom internatu „Glas“ Ognjena Sviličića. „Zbornica“ Sonje Tarokić na novi način pokušava da doprinese pokušajima da se kroz „male priče“ iz školskog života ispriča „šira priča“ o društvu, po čemu je jugoslovenski film poznat – pre svega na primeru remek-dela Gorana Markovića „Majstori majstori“.

Sonja Tarokić pokušava da ponudi nešto novo, ali se zapravo oslanja na tradicije stare pedeset i više godina jer se okreće dramskoj ali i vizuelnoj i zvučnoj polifoniji Roberta Altmana i njegove kanonske faze. Ovo je film čije razne priče grade mozaik jedne šire slike i nijedna od njih nije obavezna da se rasplete u oko dva sata trajanja ovog filma.

Njegovi junaci govore jedni preko drugih i samo pedagoginja Anamarija kao predstavnik kolektiva i đak Lovro kao problematično dete imaju izvesni protagonizam. Isto tako kao osnovna priča nameće se istraga svojeglavog i vidno paranoičnog nastavnika istorije, i ističe se u odnosu na druge podzaplete. Ovakva autorska odluka sasvim sigurno može ostaviti pojedine gledaoce nezadovoljnim naročito ako su se vezali za neki od mikrozapleta koji se u filmu postave a onda se ne razreše.

Nastava istorije kao naučne oblasti koja je posle raspada SFRJ učinila prošlost nepredvidivijom od budućnosti, veoma je osetljiva sama po sebi. Hrvatska politika ima bitne istoričare na svom čelu počev od Franje Tuđmana pa do danas, na poziciji koje kod nas obično imaju pravnici i psihijatri, i priče o prošlosti su u njihovom društvu i danas veoma dominantne.

Otud, autorka je dosta diskretno tretirala ovog profesora, ostavljajući mnoge aspekte njegove problematičnosti nedorečenim, ali nudeći slutnju da on nije samo loš već i potencijalno opasan predavač.

Stoga, Zbornica je film o mnogim stvarima sa nizom lokalno mentalitetskih, ali i opšte psiholoških detalja koji ga čine pitkim i relevantnim gledaocu. Glumačka podela je izvanredna, počev od glavne glumice Marine Redžepović u ulozi Anemarije do Stojana Matavulja koji ovde pokazuje da je mnogo više od „dežurnog Dalmatinca“ u hrvatskim telenovelama i da u pravom projektu može biti izuzetan karakterni glumac.

Altmanove filmove karakterisala je tzv. „višekanalna dramaturgija“ odnosno kreiranje odnosa iz drame kroz pomeranja akcenta sa jednog na drugi zvučni kanal u zavisnosti od toga koji likovi u toj polifoniji imaju protagonizam.

Film zaslužuje pohvale za to kako je tonski oblikovan ali se do kraja ne razume rediteljkina odluka da se osloni isključivo na arhivsku muziku, i to ritmični folklor čija znakovitost je ili do te mere vulgarna – odnosno cilja da ovim sitnim pričama da primese večnih i nerešivih mentalitetskih kontradikcija ili je čisto formalna – da se kroz udarce ritam sekcije intenzivira zvučna slika i film.

Nije nužno da svaki element filma nosi neko značenje ali ovako prejak akcenat kao što su Lade sa svojim numerama sasvim sigurno ne može služiti za to se usput još nešto čuje sem dijaloga. Naravno, nisam dovoljno upoznat sa hrvatskim folklorom te je moguće da ove numere imaju neku specifičnu simboliku u domenu muzičkog obrazovanja ali kako god bilo, to nije doprlo do mene kao – uslovno rečeno – stranog gledaoca.

Zbornica je na Festu nagrađena za najbolji debi. Ovu nagradu treba shvatiti veoma ozbiljno ako imamo u vidu da su regionalne kinematografije tradicionalno oslonjene na debitante i da sa njima imaju više uspeha nego sa rediteljima koji imaju kontinuitet.

Uprkos tome što Zbornica nema ubitačnost Markovićevih Majstora i što na neki način više deluje kao film koji je prijatno gledalačko iskustvo pre nego tema za neki ozbiljan razgovor posle projekcije, nema nikakve sumnje da je ovo uspeo i nesvakidašnji pokušaj primenjivanja jedne muzejske poetike na savremenu temu, i da suštinske vrednosti odnose prevagu nad formalnim nedostacima.

* * * / * * * *