Pogledao sam rediteljski debi Alexa Garlanda EX MACHINA koji me je zanimao i kao nekoga ko je radoznao prema njegovom radu, i kao ljubitelja žanra, i kao fana Domhnalla Gleesona i Alicije Vikander koje je okupio u podeli i konačno kao scenaristu filma EDERLEZI RISING koji ima određenih tematskih sličnosti sa ovim filmom.
Otud sam film gledao i sa velikom anticipacijom ali i sa određenom strepnjom ako imamo u vidu taj aspekt industrijske špijunaže.
EX MACHINA je vešto koncipirana SF melodrama sa elementima trilera koja se nadovezuje na HER Spike Jonzea i generalnu tradiciju promišljanja moguće ljubavi između čoveka i mašine. Spike Jonze je doduše doveo tu temu do krajnjeg horizonta prikazujući mašinu koja nema telo, dočim je Garland umnogome konvencionalniji jer njegova mašina telo Alicije Vikander pa samim tim taj lik olakšava razvoj eventualnog emotivnog odnosa.
Da parafraziram jednu od efektnih rečenica iz Cronenbergovog romana CONSUMED, i HER i EX MACHINA govore o junacima koji “unboxuju" žene bazirane na veštačkoj inteligenciji, s tim što je Jonze značenjski otišao dalje jer se fokusirao na manje uverljivu a opet apsolutno moguću sliku odnosa čoveka sa smartfonom, dočim kod Garlanda telesnost ipak ima značajnu ulogu u uspostavljanju romanse. Otud moglo bi se reći da je odnos glavnog junaka i žene-androida apsolutno fetišistički, da ne zalazi u domen čiste Ljubavi kao kod Jonzea. Samim tim sebi može da dozvoli i noir razrešenje.
Ono što se postavlja kao pitanje jeste da li je telesna pojava bila sine qua non ove čiste noir postavke koja seže do rukopisa Jamesa M. Caina u kojima fatalna žena manipuliše naivnim muškarcem protiv svog supruga-gospodara. Da li je Garland propustio priliku da ovu stvar odnese na viši nivo? Svakako, jer na kraju junakom ne manipuliše veštačka inteligencija već veštačka telesnost koja mu je učinjena dostupnom kroz model AI.
Otud je EX MACHINA jedan vrlo konvencionalan, rekao bih čak i konzervativan film koji ponajviše prija zbog svog krajnje old school ljubavnog trougla, noir uloga, i pokazivanja kako komercijalizovani umovi velikih tehničkih vizionara našeg vremena, ne mogu da dobace do nove Suštine, ali mogu itekako da komodifikuju uprosečena zadovoljstva. Tako ni odnos manipulacije nije baziran na tome što je virtuelna žena Ava pametnija od muškaraca nego na tome što su oni ekstremno glupi.
U svetu neo noira, EX MACHINA se može nadovezati na konvenciju ovog žanra iz ranih devedesetih kada su ga između ostalog karakterisali i izrazito naivni muški likovi koji su se razlikovali od kanonskih noir junaka koji su sebe videli kao promućurne.
Ostavljam naravno određenu rezervu prema autorovim namerama, odnosno nemam odgovor na pitanje da li on misli da je akcenat njegovog filma na nekoj vrhunskoj pameti jer ako to misli onda je pogrešio, ali u krajnjoj liniji nije poremetio prijatan efekat svog rada.
Međutim, tu jednostavnost neo noir strukture Garland transponuje u savremeni ambijent, inspirisan imaginarijumom kapitalizma bez frikcija. U suštini, osnovna poruka filma nije zavoljivost veštačke inteligencije, već pretpostavka da su osnovni odnosi eksploatacije među ljudima ostali isti čak i u epohi koju krasi refleksija u odnosu na ranije strukture. EX MACHINA stoga nije važna kao SF film već kao svojevrsna potvrda da je noir moguć i u kapitalizmu bez frikcija.
Gleeson. Vikanderica i Isaac su odlični u tri glavne i jedini istinski razvijene uloge. Oni nose film, stvaraju atmosferu u saradnji sa Garlandom koji sve ovo izrazito estetizuje u ključu SFa sedamdesetih i na malom broju lokacija stvara utisak tech-glamura, ali i tech-noira koji je ključna referenca za ovo delo.
Gleeson i Vikanderica su noir par nove generacije. Ono što su nekada bili Fred MacMurray i Barbara Stanwyck, Jack Nicholson i Jessica Lange ili Pete Berg i Linda Fiorentino. U okvirima novog senzibiliteta, to su Gleeson i Vikander.
Specijalni efekti ne remete osnovni dramski tok priče i odnosa među glumcima prevashodno iskazanih kroz efektne glumačke role. Otud je dobro da je ovaj film kroz mudru distribuciju uspeo da se dokopa do solidnog komercijalnog rezultata. Ako imamo u vidu da je izvorna ideja da se isključivo snimi prestige film skromnog komercijalnog potencijala, rezultat koji je postigao pokazuje da ovakva koketiranja sa SFom mogu da mobilišu publiku za bioskope.
* * * 1/2 / * * * *
No comments:
Post a Comment